Boekverslag: Mazzel Tov van Margot Vanderstraeten

Het derde boek dat ik gelezen heb is Mazzel Tov van Margot Vanderstraeten. De schrijfster van dit boek was me voordien reeds bekend. Ik heb één van haar boeken, namelijk Alle mensen bijten, altijd al eens willen lezen maar ik heb er de tijd nog niet voor gevonden. Dit boek staat dus zeker nog op mijn verlanglijstje. In dit boek zien we duidelijk dat de schrijfster inspiratie geput heeft uit haar eigen leven. Het boek is namelijk een beschrijving van haar leven als werkstudente bij een orthodox-joodse familie. We kunnen het boek lezen als een autobiografie.

Bij het bekijken van de cover van dit boek was er meteen één vraag die in me op kwam: “Wat betekent de titel?”. Het was een woord waar ik nog nooit van gehoord had en bijgevolg wekte dit bij mij enige nieuwsgierigheid op. Het heeft tot pagina 229 geduurd voordat ik eindelijk wist wat men hier mee zou kunnen bedoelen. Voor alle zekerheid heb ik dit toch maar eens opgezocht en het betekent: “goed geluk” of “gefeliciteerd”. Op de cover zien we duidelijk een Joodse man staan die aan het wandelen is. Deze foto past goed bij het verhaal dus de cover is dan ook goed gekozen. Hieronder vinden jullie twee citaten uit het boek waaruit de titel duidelijk wordt:
“En mazzel tov aan u, j’espère que tu vas aussi bien que moi!” (pg.229)
“Mazzel Tov! Riep de zaal toen heel luid.” (pg. 303)

Voor ik dit boek gelezen had, was het Joodse leven voor mij geen onbekend onderwerp. In de middelbare school hebben we het hier wel vaker over gehad, maar dan eerder met betrekking tot de oorlog. Deze invalshoek kwam duidelijk aan bod in het boek Wil dat ik hiervoor gelezen heb. Tijdens de godsdienstlessen hebben we het ook wel eens over de Joden gehad, maar natuurlijk niet echt uitgebreid omdat ik de Christelijke godsdienst onderwezen kreeg. Door het lezen van dit boek heb ik veel bijgeleerd over de tradities en de gewoontes van de Joden want daar was ik niet zo zeer in thuis. Ik vond het interessant om nieuwe dingen bij te leren over een andere godsdienst en hoe zij tegenover de dingen staan. Zo wist ik bijvoorbeeld niet dat de Sjabbat van vrijdag als de zon ondergaat tot zaterdag als de zon ondergaat, duurde. Ook het verschil tussen modern-orthodoxe en ultraorthodoxe Joden was mij voordien nog niet bekend. Soms lijkt het zelfs dat we deze nieuwe informatie samen met het ik-personage ontdekken, wanneer zij het over nieuwe dingen heeft komen wij dit ook meteen te weten.
“Ik dacht dat zo’n sjabbes in een plechtige stilte werd beleefd; een beetje zoals in de kerk, waarin tijdens een eucharistieviering alle geluid en beweging van de kant van het altaar kwamen en het volk enkel mocht spreken of zingen als de leider daarvoor toestemming gaf. Dat bleek een vergissing.” ( pg. 182)

De auteur maakt gebruik van een ik-verteller. Deze ik-verteller is Margot Vanderstraeten zelf aangezien ze over haar leven als werkstudente in een joods-orthodoxe familie vertelt. We kunnen de verteller als een vertellende ik bekijken, maar ook als een belevende ik. Margot Vanderstraeten vertelt namelijk over wat ze allemaal beleefd heeft in het gezin. Ze heeft elke gebeurtenis die aangehaald wordt dus zelf meegemaakt en ze heeft deze achteraf beschreven in het boek Mazzel Tov. Naar mijn mening is het een betrouwbare verteller omdat ze als niet-joodse over het joodse leven verteld. Ze geeft ook haar mening over bepaalde gewoontes en verbloemt de waarheid niet. Indien het verhaal verteld geweest was door een Jood, dan was er eerder twijfel mogelijk dan wanneer een buitenstaander dit vertelt. Dit is misschien omdat ze alleen de dingen vertellen die ze willen vertellen. Langs de andere kant weten de Joden natuurlijk als geen ander hoe het er in hun cultuur aan toe gaat, maar dit neemt niet weg dat de verteller betrouwbaar is. De auteur maakt gebruik van de O.V.T. aangezien ze een verhaal aanhaalt dat in haar verleden gebeurd is en dit neerpent in het boek.

Het thema van dit boek is volgens mij de Joodse cultuur. Ik vond dit een zeer interessant thema omdat ik door het lezen van dit boek veel heb bijgeleerd. Er zijn ook enkele motieven die we aan het boek kunnen koppelen. Een daarvan is het opgroeien. Margot helpt de kinderen van het gezin met hun huiswerk en ze ziet ze opgroeien van kinderen tot tieners, jongvolwassenen en zelfs volwassenen met zelf al kinderen. Ook vriendschap is een motief in dit boek. Margot creëert namelijk een goede band met de kinderen en zoekt hen nog steeds op wanneer ze groot zijn. Ze zien haar na enige tijd niet meer als de werkstudente die hen met schooltaken helpt, maar eerder als een vriendin.

Het hoofdpersonage van dit boek is Margot Vanderstraeten, de schrijfster van het boek. We bekijken alle gebeurtenissen vanuit haar standpunt. Alle informatie die we als lezer over Elzira, Jakov … hebben, komt van haar. Door de vele gedetailleerde beschrijvingen van het gezin hebben we als lezer een perfect beeld van hoe ze eruitzagen en hoe het er in het dagelijkse leven aan toe ging. Vanderstraeten doet moeite om inzicht te krijgen in de leefwereld van de Joden en in haar geval de modern-orthodoxe Joden. Als niet-Jood is dit geen gemakkelijke klus, maar ze heeft het tot een succesvol einde gebracht. We krijgen een duidelijk beeld geschetst van de Joden als minderheidsgroep en hoe zij hier mee omgaan. Ze beleeft namelijk intens hoe de relaties in het gezin zijn en ze neemt veel details waar. De meeste personages die in dit verhaal aan bod komen zijn round characters. Ze beleven allemaal een zekere evolutie en dan heb ik het vooral over Margot, Elzira en Jakov.
Ook de gevoelens en gedachten van Margot komen aan bod in dit verhaal, hoe ze over het gezin denkt en wat ze van de situatie vindt steekt ze namelijk niet onder stoelen of banken.
“Hij begreep niet dat ik samenleefde met een man die een andere godsdienst had dan ik. Hij zei dat atheïsme een uiting van lafheid was: ‘Je moet moed hebben om vandaag religieus te zijn. Atheïsme is het bewijs van gebrek aan moed. Het is niets; vlees noch vis.’ Ik sprak hem tegen.” (pg. 169)

Het verhaal verloopt chronologisch. Er worden namelijk enkele jaren uit het leven van de auteur geplukt en deze worden door haar uitvoerig beschreven. We kunnen stellen dat de vertelde tijd groter is dan de verteltijd aangezien de gebeurtenissen uit haar leven over jaren gaan en we het boek in enkele uren kunnen uitlezen. We spreken hier dus van een versnelling. Het verhaal is opgedeeld in 3 grote delen: Deel 1 van 1987-1993, deel 2 van 1994-2000 en deel 3 van 2001 tot nu. In deel 1 gaat het vooral over de momenten waarop Margot bij het gezin langsgaat om met de kinderen hun huiswerk te maken en hen allerlei dingen bij te leren, bijvoorbeeld fietsen. In deel 2 zijn de kinderen al geen kinderen meer en gaan ze ieder hun eigen weg op. Zo zien we bijvoorbeeld dat Elzira naar Israël vertrekt om daar te gaan studeren. Niet alleen de “kinderen”, maar ook Margot gaat verder met haar eigen leven na de breuk met Nima. In het derde deel gaat Margot na een lange tijd nog eens op bezoek bij de familie Schneider.

Het verhaal speelt zich af in Antwerpen, Israël en New York. Antwerpen is naar mijn mening een typische locatie om dit verhaal te beginnen, vermits Antwerpen bekend is voor de vele Jodenwijken. We kunnen stellen dat Antwerpen een sociale ruimte is omdat de personages door hun afkomst deel uit maken van een bepaalde sociale groep. Het is ook een gemarkeerde ruimte aangezien er specifieke straten en plaatsen vernoemd worden waar ergens in Antwerpen ze zich bevinden.
“…- toen ik op deze septemberse woensdag naar de Belgiëlei wandelde, de brede, drukke weg die de joodse buurt in twee snijdt en uitloopt op de fraai gemetselde, verhoogde spoorwegberm tussen Zurenborg en het iconische Antwerpen Centraal. Ik kwam nooit aan deze kant van de stad. Ik kende alleen de Pelikaanstraat, waar het krioelt van de goud- en juwelenwinkeltjes die vooral op zondag kijk- en kooplustigen trekken.” (pg.12)

Ik kan dit boek zeker aanraden aan mensen die graag iets meer te weten willen komen over het doen en laten van de Joden. Ik vond het zeer interessant om me even in hun wereld te verplaatsen en dat kon ik zeker aan de hand van dit boek.